Hiện nay, các CEO tái phân bổ nguồn lực chủ yếu ở mức 20% hoặc ít hơn hằng năm. Con số báo hiệu các “tướng lĩnh” đang đối mặt với nhiều thách thức dù nhận ra nhu cầu đổi mới sáng tạo là cấp thiết. Cùng BambuUP phân tích nỗi đau của các doanh nghiệp tập đoàn và tìm hiểu “mấu chốt” từ những người thành công trong InnovationUP tuần này!
Tiến trình phát triển của khái niệm hệ sinh thái đổi mới sáng tạo mở
Xây dựng hệ sinh thái đổi mới sáng tạo mở là chủ đề quan trọng nhất trong lĩnh vực đổi mới 20 năm qua. Từ góc độ nghiên cứu lý thuyết và khám phá thực tiễn, tiến trình phát triển của khái niệm đổi mới sáng tạo nói riêng và hệ sinh thái đổi mới sáng tạo mở nói chung biến thiên vô cùng đa dạng, linh hoạt và phức tạp.
Damanpour và Wischnevsky (2006) định nghĩa đổi mới sáng tạo là sự phát triển và áp dụng ý tưởng mới hoặc hành vi mới trong tổ chức. Ý tưởng mới có thể là một sản phẩm, dịch vụ hoặc phương pháp sản xuất mới (đổi mới kỹ thuật) hoặc là một thị trường, cơ cấu tổ chức hoặc hệ thống quản trị mới (đổi mới quản trị). Theo Dibrell và cộng sự (2008), đổi mới sáng tạo khác nhau về mức độ phức tạp và có thể bao gồm cả những thay đổi nhỏ đối với các sản phẩm, dịch vụ, quy trình hiện có cho đến các sản phẩm, dịch vụ, quy trình hoàn toàn mới, với thuộc tính mới hoặc tính năng hoạt động cực kỳ vượt trội.
Trong thế giới BANI, điều kiện môi trường kinh doanh luôn biến đổi. Do vậy, đổi mới sáng tạo và các khái niệm liên quan được coi là những nhân tố quan trọng, có thể quyết định sự tồn tại và phát triển lâu dài của công ty (Ancona và Caldwell, 1987). Nhiều học giả đều đồng tình đổi mới sáng tạo là động lực kích thích lợi thế cạnh tranh, do vậy có mối quan hệ tương tác chặt chẽ với kết quả kinh doanh.
>>> Xem thêm: Đổi Mới Sáng Tạo Mở (Open Innovation): Mô Hình Đột Phá Giúp Tăng Tốc Đổi Mới Sáng Tạo
Thực trạng đổi mới sáng tạo Việt Nam 2023
So với hành trình chung của bức tranh đổi mới sáng tạo toàn cầu, hệ sinh thái đổi mới sáng tạo trong các doanh nghiệp, tập đoàn tại Việt Nam vẫn còn ở những bước sơ khai, có nhiều hạn chế. Các hoạt động đổi mới sáng tạo hiện nay chủ yếu vẫn dừng lại ở các cải tiến nhỏ, thụ động và thiếu tính chính thức.
Báo cáo Hệ sinh thái Đổi mới sáng tạo Mở Việt Nam 2023 cho thấy bức tranh đầu tư 9 tháng đầu năm 2023 không có nhiều tiến triển lớn. Hoạt động đầu tư mạo hiểm tại Việt Nam tiếp tục chững lại, đánh dấu mức giảm hai năm liên tiếp kể từ năm 2021. Trong 9 tháng đầu năm 2023, tổng giá trị các thương vụ giảm 13%, đạt tổng cộng 427 triệu USD.
Năm 2023, Việt Nam xếp hạng 66 toàn cầu về mức đầu tư R&D, giảm 7 bậc so với năm ngoái, xếp hạng thấp hơn cả năm 2021. Con số được ghi nhận về mức đầu tư R&D so với GDP của Việt Nam là 0,4%, thấp hơn mức trung bình của khu vực Đông Nam Á. Xu hướng này thể hiện rõ ràng hơn ở mức giảm mạnh 40% trong số lượng thương vụ, chạm mức thấp nhất kể từ năm 2018 với 56 giao dịch được ghi nhận. Số lượng giao dịch cũng đã giảm đáng kể ở các thương vụ với quy mô gọi vốn nhỏ và trung bình, với mức giảm đáng kể nhất là 50% trong các thương vụ có giá trị dưới 500 nghìn USD.
>>> Xem thêm: Product-as-a-Service: Cách doanh nghiệp chuyển đổi để đáp ứng xu hướng tiêu dùng mới
"Cái bẫy" của doanh nghiệp, tập đoàn
Theo kết quả khảo sát CEO Toàn cầu thường niên lần thứ 27 khu vực châu Á Thái Bình Dương thực hiện bởi PwC, 63% các CEO cho rằng công ty của họ sẽ không thể tiếp tục tồn tại sau 10 năm nữa nếu như công ty vẫn tiếp tục hoạt động theo con đường hiện tại.
Tuy nhiên, chỉ có ⅔ các CEO tham gia khảo sát cho biết họ chỉ tái phân bổ nguồn lực ở mức 20% hoặc ít hơn hằng năm. Con số báo hiệu các doanh nghiệp, tập đoàn đang đối mặt với nhiều thách thức dù nhận ra nhu cầu đổi mới sáng tạo là cấp thiết. Những khó khăn chung đã làm tăng nhu cầu đổi mới sáng tạo. Tuy nhiên, cần nhấn mạnh rằng hành trình đổi mới sáng tạo bản chất là muôn hình vạn trạng, vậy nên không có công thức chung nào áp dụng cho tất cả doanh nghiệp. Việc chỉ chạy theo trào lưu mà không có kế hoạch rõ ràng sẽ gây ra nhiều khó khăn và thách thức không mong muốn.
Nhiều doanh nghiệp, tập đoàn lầm tưởng rằng chỉ có một con đường đổi mới sáng tạo. Họ theo đuổi những chiến lược hoành tráng nhất, tầm cỡ nhất, để rồi nhận ra rằng, điều này thường dẫn đến kết quả không như mong đợi khi những ý tưởng này không được triển khai một cách hiệu quả hoặc không phù hợp với “sức khỏe nội tại” trong tổ chức.
Đôi khi, những giải pháp được thổi phồng bởi truyền thông chính là “cái bẫy” bó buộc các chủ doanh nghiệp, tập đoàn. Chính vì vậy, trước khi hy vọng tạo ra những thay đổi đột phá và định hình lại thị trường, doanh nghiệp, tập đoàn cần tập trung nguồn lực cho việc “chẩn đoán” doanh nghiệp, để hiểu sâu sắc bộ máy đang vận hành như thế nào mà phát triển các giải pháp tùy chỉnh và linh hoạt. Đó chính là bước đầu tiên trong kế hoạch xây dựng chiến lược đổi mới sáng tạo. Nghiên cứu về chủ đề này, Greg Satell đã thiết kế Ma trận Đổi mới sáng tạo để giúp các nhà lãnh đạo xác định loại chiến lược phù hợp để giải quyết vấn đề cho các doanh nghiệp, tập đoàn.
>>> Xem thêm: Tín Chỉ Carbon Là Gì? Thị Trường Tín Chỉ Carbon Ở Việt Nam
Ma trận Đổi mới sáng tạo
- Đổi mới sáng tạo bền vững
Phần lớn hoạt động đổi mới sáng tạo là đổi mới sáng tạo bền vững. Đổi mới sáng tạo bền vững tập trung cải tiến sản phẩm, dịch vụ, mô hình kinh doanh… trong doanh nghiệp, tập đoàn, nhằm mục đích nâng cao khả năng hiện tại của tổ chức, xác định những vấn đề cụ thể cần được giải quyết và cải thiện trong tương lai. Trong đổi mới sáng tạo bền vững, các chiến lược thông thường xoay quanh xây dựng lộ trình chiến lược, phát triển các phòng R&D theo cách truyền thống và thực hiện các hoạt động mua bán, sáp nhập M&A để mang các nguồn lực và bộ kỹ năng mới vào tổ chức.
- Đổi mới sáng tạo đột phá
Đổi mới sáng tạo đột phá là quá trình tạo ra những ý tưởng, sản phẩm, hoặc dịch vụ mới mẻ và hoàn toàn khác biệt so với những gì đã tồn tại trước đó. Đây không chỉ là việc cải thiện hay phát triển hướng tiếp cận hiện tại, mà là việc tạo ra những thay đổi toàn diện. Đổi mới sáng tạo đột phá thường đòi hỏi nỗ lực nghiên cứu và phát triển, có thể đưa đến những rủi ro cao, nhưng cũng mang lại cơ hội lớn để tạo ra giá trị mới và thúc đẩy sự tiến bộ toàn diện trong một tổ chức hoặc ngành nghề.
- Đổi mới sáng tạo có tính thay thế
Trong nghiên cứu của Giáo sư Clayton Christensen của Trường Kinh doanh Harvard về lý do tại sao các công ty thất bại, ông phát hiện ra rằng những gì thường được coi là phương pháp hay nhất, ví dụ như lắng nghe khách hàng, đầu tư vào việc cải tiến liên tục và tập trung vào số liệu cuối,... đều có thể dẫn đến thất bại trong một số điều kiện cụ thể.
Phát hiện này đã gây tiếng vang lớn. Cụ thể, khi nền tảng của sự cạnh tranh thay đổi, do sự dịch chuyển công nghệ hoặc những biến động khác trên thị trường, đổi mới sáng tạo sản phẩm sẽ không còn hiệu quả. Thay vào đó, các chủ doanh nghiệp, tập đoàn phải nghĩ đến việc đổi mới sáng tạo mô hình kinh doanh của mình.
>>> Xem thêm: Nông nghiệp xanh tại Singapore: Bước tiến bền vững cho ngành nông nghiệp
- Nghiên cứu cơ bản
Những đổi mới sáng tạo tiên phong không bao giờ được xây dựng trên những nền tảng lý thuyết rõ ràng từ trước. Thực tế, chúng thường bắt đầu bằng việc phát hiện ra một hiện tượng mới, một cơ hội hoặc một thách thức mới. Đổi mới sáng tạo đòi hỏi khả năng nhìn xa và nhận biết các cơ hội từ những thay đổi hoặc xu hướng trên thị trường.
Tuy nhiên, 4 loại hình đổi mới sáng tạo của Greg Satell có 1 điểm chung, có thể được xem là “công thức” bỏ túi cho các chủ doanh nghiệp, tập đoàn. Mấu chốt của tất cả các loại hình đổi mới sáng tạo nằm ở những liên kết chất lượng và bền vững. Trước đây, ý tưởng thường chỉ đến từ những đơn vị có khả năng nghiên cứu lớn. Tuy nhiên, các công ty/tổ chức/cá nhân ngày càng linh động hơn, họ sẵn sàng kết nối ý tưởng với bất cứ công ty nào có khả năng phát triển chúng.
>>> Xem thêm: Cách nhiên liệu hàng không bền vững (SAF) đang tái định hình tương lai ngành hàng không
Mấu chốt của tất cả các loại hình đổi mới sáng tạo nằm ở những liên kết chất lượng và bền vững
Những năm gần đây, ĐMST mở đã nhanh chóng trở thành yếu tố thúc đẩy tăng trưởng và hiệu quả kinh doanh. Theo như khảo sát của IBM Institute For Business Value năm 2021, các tổ chức thực hiện ĐMST mở có tỷ lệ tăng trưởng doanh thu cao hơn 59% so với các tổ chức không thực hiện. Trong đó, các tổ chức vừa thực hiện ĐMST mở và ưu tiên sự tương tác mạnh mẽ với hệ sinh thái có tỷ lệ tăng trưởng doanh thu cao hơn 58% so với các tổ chức chỉ theo đuổi ĐMST mở.
Từ việc tạo ra các ý tưởng đến hình thành sản phẩm, dòng chảy đổi mới sáng tạo hình thành tinh thần khởi nghiệp cho các chủ thể trong hệ sinh thái. Dù ở cấp độ khoa học, cấp doanh nghiệp hay cấp độ trao đổi nguồn lực, ranh giới giữa các khu vực, ngành và lĩnh vực công nghiệp sẽ mờ nhòe đi, nhường chỗ cho các hoạt động đổi mới hợp tác sẽ được thúc đẩy tỏa sáng.
Vì vậy, mấu chốt của đổi mới sáng tạo thành công chính là những “mấu nối”, những điểm chạm, những liên kết bền vững giữa tất cả các chủ thể trong hệ sinh thái bao gồm nhà khoa học, khối viện trường, startup, không thể thiếu các “ông lớn” doanh nghiệp, tập đoàn.
Giai đoạn của win-win đã không còn là số một. Trong môi trường hợp tác cùng phát triển, chúng ta cần hướng tới win-win-win-win - một chuỗi dài thắng lợi đến từ việc đấu nối nguồn lực, phối hợp, đồng sáng tạo. Việc hợp tác cũng không chỉ dừng lại ở dạng độc quyền, mà tạo ra cơ hội để ngành hàng cùng phát triển. Trên tinh thần đó, khách hàng sẽ là người cuối cùng có lợi, khi tất cả cùng hướng tới lợi ích của người tiêu dùng.
>>> Xem thêm: Những mô hình mới giải quyết vấn đề rác thải hữu cơ từ thực phẩm
Nhi Thiệu
-
Đọc thêm về cách đổi mới sáng tạo đóng góp hoàn thiện quá trình tái cấu trúc của doanh nghiệp, tập đoàn tại đây.
