Bức tranh toàn cảnh về đổi mới sáng tạo tại Trung Quốc - Phần 1: Chính trị - Kinh tế

Trung Quốc đang vươn lên như một siêu cường đổi mới sáng tạo toàn cầu - nhưng điều gì đã giúp quốc gia này bứt phá mạnh mẽ như vậy? Là sự đầu tư mạnh tay vào R&D, là hệ sinh thái công nghệ năng động, là những chính sách thúc đẩy đổi mới đầy tham vọng, hay là nhờ kế thừa mô hình phát triển của Hàn, Mỹ, Nhật? Cùng BambuUP khám phá bức tranh về đổi mới sáng tạo tại đất nước tỷ dân này qua bài viết sau!

1. Các thứ hạng ấn tượng của Trung Quốc về đổi mới sáng tạo trong bảng Chỉ số đổi mới sáng tạo toàn cầu 2024

Trung Quốc khẳng định vị thế là một trong những nền kinh tế đổi mới sáng tạo hàng đầu thế giới, xếp hạng 11 trong Chỉ số Đổi mới Sáng tạo Toàn cầu (Global Innovation Index - GII) năm 2024, hạng 3 nền kinh tế sáng tạo nhất khu vực Đông Á – Nam Á – Châu Đại Dương và dẫn đầu nhóm các quốc gia thu nhập trung bình cao.

Với sự đầu tư mạnh mẽ vào nghiên cứu và phát triển, cùng một hệ sinh thái đổi mới năng động, Trung Quốc đã vươn lên dẫn đầu trong nhiều lĩnh vực công nghệ và công nghiệp ^[1].

Trung Quốc chiếm cứ nhiều thứ hạng ấn tượng trên bảng Chỉ số đổi mới sáng tạo toàn cầu 2024 (Nguồn: Global Innovation Index)

Với nền kinh tế có quy mô thị trường nội địa lớn nhất thế giới (đứng đầu về PPP với hơn 31 nghìn tỷ USD ^[b][c]), Trung Quốc tạo ra một môi trường lý tưởng để các doanh nghiệp đổi mới và mở rộng quy mô nhanh chóng.

Trung Quốc dẫn đầu thế giới về sức mua tương đương (PPP) (Nguồn: Sưu tầm)

Điều này được củng cố bởi hệ sinh thái cụm công nghiệp (cluster development) phát triển mạnh mẽ nhất toàn cầu, nơi tập trung mật độ cao các doanh nghiệp, trung tâm nghiên cứu và các tổ chức giáo dục hợp tác chặt chẽ để thúc đẩy quá trình đổi mới từ khâu ý tưởng đến thành sản xuất thành phẩm đưa ra thị trường.

Hệ sinh thái cụm công nghiệp của Trung Quốc phát triển mạnh nhất toàn cầu (Nguồn: Sưu tầm)

Về khoa học và công nghệ, Trung Quốc đang đứng thứ 2 toàn cầu về số lượng bằng sáng chế, chỉ xếp sau Mỹ, nhưng lại dẫn đầu thế giới về số lượng mô hình hữu ích (utility models) – một dạng bảo hộ sáng chế với tính ứng dụng cao trong sản xuất. Đây là minh chứng rõ nét cho khả năng chuyển đổi từ nghiên cứu sang thương mại hóa sản phẩm của Trung Quốc. Đặc biệt, quốc gia này cũng giữ vị trí số 1 về xuất khẩu công nghệ cao, phản ánh sức mạnh của Trung Quốc trong các lĩnh vực như AI, viễn thông, sản xuất bán dẫn và năng lượng tái tạo ^[1].

Bên cạnh đó, hệ thống giáo dục của Trung Quốc đang đóng vai trò quan trọng trong việc nuôi dưỡng nhân tài đổi mới sáng tạo.

Trung Quốc xếp thứ 2 thế giới trong Chương trình Đánh giá Học sinh Quốc tế (PISA), một thước đo quan trọng về kỹ năng đọc hiểu, toán học và khoa học của học sinh 15 tuổi trên toàn cầu ^[a]. Hệ thống giáo dục chất lượng cao này cũng góp phần đưa Trung Quốc lên vị trí top 3 toàn cầu về đầu tư R&D của các tập đoàn lớn – một yếu tố then chốt giúp quốc gia này duy trì tốc độ phát triển công nghệ vượt bậc ^[1].

Trung Quốc giành ngôi á quân trên bảng xếp hạng điểm PISA toàn cầu (Nguồn: World Population Review)

Với những thành tựu ấn tượng trên, Trung Quốc không chỉ là một trung tâm đổi mới sáng tạo hàng đầu khu vực Đông Á mà còn đang định hình lại bức tranh công nghệ toàn cầu. Trong bối cảnh các quốc gia ngày càng chú trọng đến đổi mới và phát triển bền vững, Trung Quốc đang chứng tỏ rằng đổi mới sáng tạo không chỉ là chiến lược tăng trưởng mà còn là nền tảng cho vị thế dẫn đầu trong nền kinh tế thế kỷ 21.

2. Các chính sách đổi mới sáng tạo của chính phủ Trung Quốc

Trung Quốc xác định đổi mới sáng tạo là trụ cột then chốt để thúc đẩy tăng trưởng kinh tế chất lượng cao, với mức đầu tư cho R&D tăng liên tục qua từng năm, và đã đạt 2.68% GDP vào năm 2024 ^[d] – vượt trội so với mức trung bình của Liên minh châu Âu.

Chính phủ Trung Quốc dành 2.68% GDP đầu tư vào R&D (Nguồn: National Bureau of Statistics of China)

Quốc gia này đã xây dựng Hệ thống Đổi mới Quốc gia (NIS) bài bản từ đầu thập niên 1990, bao gồm mạng lưới dày đặc các viện nghiên cứu, cơ quan chuyên trách từ trung ương đến địa phương, cùng hơn 3.000 công viên khoa học công nghệ và vườn ươm khởi nghiệp ^[2].

Đến giữa những năm 2000, chính phủ đặt ra Kế hoạch Trung và Dài Hạn (MLP) với nhiều mục tiêu tham vọng cho năm 2020 như đạt được 60% tăng trưởng kinh tế từ sự tiến bộ trong khoa học và công nghệ, đảm bảo 70% sản xuất dựa vào công nghệ nội địa, tăng tỷ trọng của các ngành công nghiệp chiến lược và mới nổi lên 15% GDP ^[2],..v..v..

Để đạt được những mục tiêu này, Trung Quốc đã triển khai hơn 170 chính sách kể từ năm 2011, bao gồm cả các mục tiêu kinh tế xã hội, khoa học, công nghệ, và đổi mới sáng tạo (STI). Các chính sách này sử dụng một loạt các công cụ, như khuyến khích tài chính, trợ cấp, bảo lãnh vay, vườn ươm, hỗ trợ lãi suất, quỹ kế hoạch, và chương trình mua sắm công ^[2]. 

Cơ cấu Thể chế của Chi tiêu Chính phủ Trung ương cho Đổi mới Sáng tạo ở Trung Quốc (Nguồn: World Bank

Một trong những trọng tâm quan trọng của chính sách tài chính là thúc đẩy đầu tư mạo hiểm cho các doanh nghiệp nhỏ và vừa (SMEs), vốn đóng vai trò then chốt trong đổi mới sáng tạo. Bên cạnh đó, nguồn đầu tư từ nước ngoài (FDI) cũng góp phần quan trọng vào việc nâng cao năng lực công nghệ của Trung Quốc. Chính phủ không ngừng cải thiện các chính sách nhằm thu hút đầu tư, đặc biệt là trong các ngành công nghệ cao ^[3].

Mặt khác, để thúc đẩy đổi mới sáng tạo, Trung Quốc đã triển khai Chương trình Ngọn Đuốc (Torch Program), qua đó xây dựng hàng loạt khu phát triển công nghệ cao và trung tâm ươm tạo doanh nghiệp. Từ năm 1999, Hội chợ công nghệ cao quốc gia được tổ chức thường niên, trở thành cầu nối quan trọng giữa ngành công nghệ cao của Trung Quốc với thị trường quốc tế, đồng thời là nền tảng thúc đẩy quá trình công nghiệp hóa công nghệ tiên tiến ^[3].

Bên cạnh đó, các cải cách chính phủ tại Trung Quốc, đặc biệt là ở các cấp địa phương và khu vực, đã có ảnh hưởng lớn đến hiệu suất đổi mới sáng tạo. Việc chuyển đổi từ các cơ quan Quản lý Công nghiệp và Thương mại (AIC) tập trung sang các Cơ quan Giám sát Thị trường (MSAs) phân cấp đã giúp cải thiện hiệu quả quản lý, giảm bớt rào cản hành chính và tăng cường quyền tự chủ cho các cơ quan địa phương. Những thay đổi này đã tạo ra một môi trường thuận lợi hơn cho doanh nghiệp, đặc biệt là các công ty sáng tạo ^[4].

Các thành phố như Thâm Quyến, nơi đi đầu trong việc áp dụng các cải cách này, đã trải qua nhiều sự cải thiện rõ rệt, chẳng hạn như rút ngắn thời gian cấp phép kinh doanh và đơn giản hóa các yêu cầu hành chính. Điều này đã biến Thâm Quyến trở nên hấp dẫn hơn đối với các doanh nhân và nhà sáng chế.

Khi thành công của Thâm Quyến trở nên rõ ràng, các khu vực khác ở Trung Quốc bắt đầu áp dụng các cải cách tương tự, mặc dù một số thành phố chậm chạp hơn trong việc đón nhận thay đổi. Những cải cách này không chỉ giúp giảm chi phí giao dịch và sự cản trở về quy định mà còn cho phép doanh nghiệp phát triển và đổi mới sáng tạo hiệu quả hơn ^[4].

Ảnh hưởng của các cải cách thể chế địa phương này nhấn mạnh tầm quan trọng của chất lượng quản trị trong việc thúc đẩy đổi mới sáng tạo. Ở những khu vực có thể chế vững mạnh, các doanh nghiệp có xu hướng phát triển tốt hơn, thu hút đầu tư, tài năng và cơ hội tăng trưởng. Ngược lại, những khu vực có thể chế yếu có thể gặp phải những thách thức cản trở đổi mới sáng tạo. Do đó, việc nâng cao chất lượng thể chế ở cấp địa phương không chỉ có khả năng thúc đẩy sự đổi mới mà còn góp phần vào tăng trưởng kinh tế lớn hơn trên toàn Trung Quốc ^[4].

Bên cạnh những thành tựu đạt được, Trung Quốc cũng đang đối mặt với một số thách thức khi ban bố chính sách thúc đẩy đổi mới sáng tạo nội địa.

Đầu tiên là sự phân bổ ngân sách hỗ trợ cho các doanh nghiệp đôi khi không tương xứng, dẫn đến hiệu quả thực thi không đạt kỳ vọng. Ví dụ, các ưu đãi thuế, chiếm gần một nửa tổng hỗ trợ R&D, đã chứng minh hiệu quả trong việc khuyến khích chi tiêu R&D tư nhân, nhưng lại ít tác động đến các doanh nghiệp nhà nước (SOEs) và những doanh nghiệp tư nhân có liên hệ chính trị, vì các SOEs có xu hướng đầu tư vào R&D bất kể có được ưu đãi thuế hay không.

Do đó, các chính sách hiện tại chưa phân bổ nguồn lực hỗ trợ hiệu quả đến đúng đối tượng cần thiết. Việc điều chỉnh chính sách thuế phù hợp hơn có thể giúp ưu đãi phát huy tác dụng tốt hơn, đặc biệt đối với những doanh nghiệp tư nhân thực sự cần hỗ trợ để gia tăng đầu tư vào R&D ^[2].

Sự phân bổ ngân sách hỗ trợ cho cơ quan chính phủ và doanh nghiệp ở Trung Quốc đôi khi không tương xứng (Nguồn: World Bank

Một vấn đề lớn khác là thiếu minh bạch trong việc phân bổ ngân sách, khiến việc đánh giá hiệu quả của các chính sách trở nên khó khăn. Các doanh nghiệp nhà nước được nhận gấp ba lần khoản tài trợ R&D so với doanh nghiệp tư nhân dù sản lượng đổi mới sáng tạo của họ thấp hơn. Việc phân bổ hỗ trợ cũng tập trung vào một số ngành nhất định, ví dụ ngành đường sắt và thiết bị vận chuyển chiếm hơn một phần tư tổng hỗ trợ đổi mới sáng tạo, còn 5 ngành đứng đầu – bao gồm máy tính, máy móc chung và chuyên dụng, và máy móc điện – nhận gần hai phần ba tổng số tài trợ ^[2].

Cuối cùng, bối cảnh địa chính trị phức tạp hiện nay cũng góp phần ảnh hưởng đến chính sách đổi mới sáng tạo của quốc gia này. Sự trỗi dậy của chủ nghĩa dân tộc khoa học và công nghệ, đặc biệt là từ Trung Quốc, Mỹ và EU, đã làm gia tăng căng thẳng chính trị trong lĩnh vực đổi mới sáng tạo. Chính sách công nghệ ngày càng bị chi phối bởi các mối lo ngại về an ninh quốc gia, dẫn đến việc giảm số lượng các công trình nghiên cứu chung giữa các nhà nghiên cứu Trung Quốc và phương Tây, cùng với các quy định phức tạp xung quanh các công nghệ then chốt ^[5].

3. Đổi mới sáng tạo mở (Open innovation) ở Trung Quốc

Bộ Chính trị Đảng Cộng sản Trung Quốc đã thông qua chiến lược kinh tế 'lưu thông kép' vào tháng 5 năm 2020, thể hiện quyết tâm xây dựng “một mô hình phát triển mới gồm hai vòng tuần hoàn trong đó thị trường trong và ngoài nước có thể bổ sung, hỗ trợ lẫn nhau, với thị trường trong nước là trụ cột” cho sự phát triển bền vững và tự cường của nền kinh tế ^[6].

Để đạt được mục tiêu này, Trung Quốc không chỉ tập trung vào phát triển thị trường nội địa mà còn tận dụng tối đa các cơ hội từ hệ thống đổi mới sáng tạo mở toàn cầu. Các công ty nước ngoài tiếp tục đóng vai trò thiết yếu trong việc thúc đẩy đổi mới, khi Trung Quốc đã trở thành một trong những quốc gia hưởng lợi lớn từ sự hợp tác quốc tế trong lĩnh vực công nghệ. 

Việc kết nối với các cộng đồng dân tộc và các nhà nghiên cứu được đào tạo ở nước ngoài đã giúp Trung Quốc nâng cao năng lực công nghệ, cải thiện cơ sở hạ tầng nghiên cứu và gia tăng nguồn tài trợ. Đồng thời, môi trường đổi mới sáng tạo ngày càng hấp dẫn của quốc gia này cũng thu hút các đối tác quốc tế đến trao đổi tri thức, bao gồm cả các trường đại học phương Tây, mở rộng sự hợp tác thông qua các cơ sở vệ tinh tại Trung Quốc ^[2].

Các công ty công nghệ cao của Trung Quốc cũng ngày càng áp dụng mô hình đổi mới mở để nâng cao khả năng công nghệ và hiệu suất đổi mới của mình, thay vì tiếp tục sử dụng mô hình đổi mới khép kín truyền thống. Sự thay đổi này phản ánh một xu hướng rộng lớn hơn, khi các công ty Trung Quốc tích cực tìm kiếm các nguồn công nghệ bên ngoài để bổ sung cho nỗ lực nghiên cứu và phát triển nội bộ của mình. 

Bằng cách tiếp nhận công nghệ từ các công ty nước ngoài và hình thành các liên minh dài hạn với các đối tác quốc tế, các công ty Trung Quốc có thể tiếp cận những công nghệ tiên tiến và kiến thức mới, từ đó tích hợp chúng vào cơ sở tri thức nội bộ, thúc đẩy đổi mới sáng tạo. Ngoài ra, họ cũng tận dụng cơ sở hạ tầng tri thức trong nước, như các trường đại học và viện nghiên cứu, để phát triển thêm năng lực công nghệ ^[7].

Các nghiên cứu thực tế cho thấy, các công ty tham gia vào những thỏa thuận nhận chuyển nhượng công nghệ, hình thành liên minh, và hợp tác với các trường đại học, các phòng thí nghiệm nghiên cứu và đối tác công nghiệp có hiệu suất đổi mới sáng tạo vượt trội so với các công ty không tham gia ^[7].

Như vậy, việc duy trì sự gắn kết trong mạng lưới đổi mới sáng tạo mở toàn cầu không chỉ là một chiến lược quan trọng mà còn là yếu tố quyết định cho sự tăng trưởng kinh tế bền vững của Trung Quốc. Điều này đặc biệt quan trọng trong bối cảnh tốc độ tăng trưởng năng suất đang cần được cải thiện để bù đắp cho sự chững lại trong tốc độ mở rộng lực lượng lao động ^[2].

4. Cuộc đua đổi mới sáng tạo toàn cầu của đất nước tỷ dân

Con đường đưa Trung Quốc trở thành quốc gia dẫn đầu về đổi mới không phải là mới, mà đi theo mô hình đã được các nền kinh tế châu Á như Hàn Quốc áp dụng để nâng cao năng lực công nghệ. 

Giai đoạn đầu tiên là tiếp nhận công nghệ nước ngoài, điều mà Trung Quốc đã thực hiện thông qua đầu tư trực tiếp nước ngoài (FDI), mua bản quyền công nghệ và đôi khi bằng các biện pháp ép buộc hoặc gây áp lực lên các doanh nghiệp nước ngoài. Giai đoạn này giúp Trung Quốc tiếp cận công nghệ tiên tiến nhưng chưa tạo ra sự đổi mới nội địa đáng kể ^[8].

Giai đoạn tiếp theo là phổ biến công nghệ nhập khẩu trong các ngành công nghiệp. Đây là bước quan trọng để nâng cấp năng lực công nghệ của Trung Quốc, giúp nước này không chỉ phụ thuộc vào công nghệ nước ngoài mà còn có thể tích hợp và điều chỉnh để phù hợp với nhu cầu trong nước ^[8].

Bước thứ ba là hỗ trợ các doanh nghiệp Trung Quốc sao chép và phát triển công nghệ từ nước ngoài, đồng thời nâng cao năng lực nội địa. Cột mốc quan trọng trong giai đoạn này là Chương trình Phát triển Khoa học và Công nghệ Trung hạn và Dài hạn năm 2006, đặt mục tiêu làm chủ 402 công nghệ cốt lõi. Đây cũng là thời điểm Trung Quốc chuyển sang mô hình phát triển "China Inc.", tập trung vào đổi mới nội địa, đặc biệt trong các lĩnh vực công nghệ cao như vi mạch và siêu máy tính ^[8].

Bước cuối cùng trong hành trình đổi mới của Trung Quốc là nâng tầm các doanh nghiệp nội địa thành những nhà sáng tạo độc lập, tương tự như cách Nhật Bản, Hàn Quốc, Singapore và Đài Loan đã làm. Chính phủ đã triển khai các chiến lược như "Made in China 2025" và lời kêu gọi của Chủ tịch Tập Cận Bình về phát triển dựa trên đổi mới sáng tạo ^[8].

Một yếu tố quan trọng thúc đẩy Trung Quốc trên con đường trở thành cường quốc đổi mới là quy mô khổng lồ của thị trường nội địa. Thị trường này mang lại nguồn doanh thu khổng lồ cho hoạt động nghiên cứu và phát triển (R&D), giúp các công ty Trung Quốc nhanh chóng mở rộng quy mô nhờ sự hỗ trợ từ các khoản trợ cấp của chính phủ. Bên cạnh đó, chính phủ cũng đóng vai trò quan trọng trong việc đảm bảo Trung Quốc luôn đi đầu trong việc ứng dụng các công nghệ mới như 5G, xe điện, robot và thanh toán kỹ thuật số. Điều này không chỉ giúp các công ty công nghệ Trung Quốc phát triển mà còn thúc đẩy tăng trưởng kinh tế của đất nước ^[8].

Hành trình từ "người theo sau nhanh" (fast follower) đến "người dẫn đầu toàn cầu" (global leader) trong lĩnh vực đổi mới là một thách thức, nhưng không phải chưa từng có tiền lệ. Lịch sử đã chứng kiến các quốc gia như Mỹ, Đức, Nhật Bản và Hàn Quốc từng trải qua những giai đoạn tương tự. 

Mặc dù Trung Quốc chưa hoàn toàn dẫn đầu trong nhiều lĩnh vực, nhưng rõ ràng nước này đang định vị mình là một cường quốc toàn cầu trong sản xuất tiên tiến và đổi mới công nghệ. Chiến lược "học hỏi" mạnh mẽ thông qua nội lực, hợp tác quốc tế và sự hỗ trợ của chính phủ chính là lợi thế cạnh tranh của Trung Quốc trong các ngành công nghiệp mũi nhọn như hàng không vũ trụ, công nghệ sinh học và robot ^[8].

5. Các thành tựu sáng tạo công nghệ cao nổi bật của Trung Quốc

Trong thập kỷ qua, Trung Quốc đã chứng minh rằng họ có thể trở thành nhà sản xuất toàn cầu cạnh tranh trong các ngành công nghệ cao, từ thiết bị viễn thông, máy công cụ, máy tính, pin mặt trời, đường sắt cao tốc, tàu thủy, máy bay không người lái, vệ tinh, thiết bị hạng nặng đến dược phẩm ^[8].

Trong tất cả những lĩnh vực này, Trung Quốc đã giành được thị phần đáng kể trên thị trường quốc tế và tiếp tục tiến nhanh trong các ngành công nghệ mới nổi như robot, trí tuệ nhân tạo (AI), DeepSeek, điện toán lượng tử và công nghệ sinh học. 

Theo Chỉ số Hamilton của ITIF, thị phần toàn cầu của Trung Quốc trong các ngành công nghiệp tiên tiến đã tăng mạnh trong 25 năm qua. Dù các nước phương Tây vẫn giữ được một số lợi thế công nghệ, họ cũng đang đối mặt với nguy cơ ngày càng phụ thuộc vào Trung Quốc như một trung tâm đổi mới toàn cầu mới ^[8].

Dưới sự dẫn dắt của Chủ tịch Tập Cận Bình, chính phủ đặt mục tiêu đưa Trung Quốc trở thành cường quốc khoa học và công nghệ hàng đầu thế giới vào năm 2030 ^[9]. 

Một số phát triển công nghệ nổi bật của Trung Quốc có thể kể đến như:

DeepSeek-V3: Một mô hình AI có hơn 600 tỷ tham số, cung cấp khả năng xử lý ngôn ngữ tự nhiên (Natural Language Processing - NLP) và tạo nội dung tương đương với các mô hình AI hàng đầu thế giới.

Công nghệ không người lái trong ứng phó COVID-19: Trung Quốc đã ứng dụng các công nghệ không người lái như robot và drone vào việc chống dịch, từ triển khai robot hỗ trợ trong bệnh viện đến sử dụng drone để vận chuyển mẫu xét nghiệm y tế.

Trung Quốc ứng dụng nhiều công nghệ không người lái trong đại dịch Covid-19 (Nguồn: Sưu tầm)

Động cơ plasma cho máy bay: Một đội nghiên cứu đến từ Viện Khoa học Công nghệ, Đại học Vũ Hán, Trung Quốc đã phát triển một nguyên mẫu động cơ plasma có khả năng tạo lực đẩy tương đương động cơ máy bay thương mại, chỉ sử dụng điện và không khí thay vì nhiên liệu hóa thạch. Động cơ này đã nâng thành công quả cầu thép 1kg trong ống thạch anh đường kính 24mm, cho thấy tiềm năng ứng dụng vào hàng không xanh trong tương lai ^[e].

Nguyên mẫu động cơ plasma ở Trung Quốc có tiềm năng ứng dụng vào hàng không xanh (Nguồn: Sưu tầm

Dự án Mặt Trăng nhân tạo và vệ tinh: Trung Quốc đang nghiên cứu phát triển "Mặt Trăng nhân tạo" để thay thế đèn đường và đẩy mạnh các chương trình phóng vệ tinh nhằm mở rộng mạng internet băng thông rộng cho khu vực nông thôn.

Xe điện và hạ tầng thông minh: Trung Quốc dẫn đầu thế giới về xe buýt điện, với 9.500 chiếc được đưa vào vận hành mỗi năm. Quốc gia này cũng đang thử nghiệm đường cao tốc chạy bằng năng lượng mặt trời dành cho xe điện và xe tự lái.

Trung Quốc có hệ thống xe buýt điện hiện đại và thân thiện với môi trường (Nguồn: Sưu tầm)

Công nghệ xanh và năng lượng mặt trời: Trung Quốc đi đầu với các dự án tiên phong như đường cao tốc năng lượng mặt trời có khả năng sạc xe điện khi di chuyển và nhà máy điện mặt trời nổi lớn nhất thế giới tại An Huy.

Bên cạnh đó, công viên năng lượng mặt trời Long Dương Hiệp (Longyangxia Dam Solar Park) cũng là cơ sở điện mặt trời trên đất liền lớn nhất hiện nay.

Công viên năng lượng mặt trời Long Dương Hiệp ở Trung Quốc (Nguồn: Sưu tầm)

Công nghệ không gian và lượng tử: Trung Quốc đang phát triển vệ tinh khoa học lượng tử nhằm tăng cường bảo mật thông tin, đồng thời xây dựng kính viễn vọng FAST (Đài thiên văn hình cầu khẩu độ 500 mét), dự kiến trở thành kính thiên văn vô tuyến lớn nhất thế giới.

In 3D và siêu máy tính: Trung Quốc đã tạo ra các tòa nhà in 3D, bao gồm cả một ngôi làng 10 căn chỉ trong vòng một ngày. Siêu máy tính Thiên Hà 2 (Tianhe-2) tiếp tục nằm trong nhóm những siêu máy tính mạnh nhất thế giới.

Siêu máy tính Thiên Hà 2 (Tianhe-2) của Trung Quốc là một trong những siêu máy tính mạnh nhất thế giới (Nguồn: Sưu tầm)

Công nghệ nội địa hóa: Trung Quốc đang đẩy mạnh sản xuất công nghệ trong nước, hợp tác với Qualcomm để phát triển chip máy chủ tùy chỉnh, nhằm giảm phụ thuộc vào công nghệ nước ngoài ^[9].

6. Các thách thức tương lai

Hệ sinh thái đổi mới sáng tạo của Trung Quốc đang đối mặt nghịch lý giữa đầu vào ấn tượng và đầu ra hạn chế. Dù dẫn đầu thế giới về số bằng sáng chế nội địa và đạt đột phá trong các lĩnh vực then chốt (tàu cao tốc, thanh toán số, thương mại điện tử), khoảng 70% doanh nghiệp vẫn cạnh tranh dựa trên sản xuất giá rẻ thay vì đổi mới công nghệ.

Khảo sát Quản lý Toàn cầu (World Management Survey) chỉ ra sự chênh lệch lớn về năng lực quản trị: trong khi 10% doanh nghiệp đỉnh có năng suất ngang bằng Mỹ, phần lớn doanh nghiệp còn lại tụt hậu về hoạch định chiến lược dài hạn và ra quyết định liên quan đến đổi mới ^[2].

Để vượt qua thách thức, Trung Quốc đang tái cấu trúc mô hình đổi mới theo hướng "kép": vừa đẩy mạnh thương mại hóa công nghệ thông qua kết nối doanh nghiệp - viện nghiên cứu, vừa tập trung vào các lĩnh vực đòi hỏi hàm lượng chất xám cao như trí tuệ nhân tạo, điện toán lượng tử. 

Chiến lược này đòi hỏi nâng cấp đồng bộ chất lượng quản trị doanh nghiệp, cải cách khung pháp lý về sở hữu trí tuệ, và tăng cường hợp tác quốc tế trong nghiên cứu cơ bản – những yếu tố sẽ quyết định liệu Trung Quốc có chuyển đổi thành công từ "công xưởng thế giới" sang "trung tâm sáng tạo toàn cầu" hay không ^[2].

Tuy nhiên, chính sách đổi mới sáng tạo của Trung Quốc cũng đang đối mặt với mâu thuẫn nội tại, đặc biệt trong việc đạt được tự chủ công nghệ và nâng cấp ngành sản xuất mà không chuyển giao các ngành công nghiệp gây ô nhiễm. Các chính sách này cũng gặp khó khăn trong việc cân bằng mối quan hệ giữa nhà nước và thị trường, đồng thời phát triển một hệ sinh thái đổi mới sáng tạo năng động mà không làm suy yếu các ngành truyền thống ^[5].

Mặc dù có những nỗ lực tập trung hóa quyền kiểm soát, hệ thống đổi mới sáng tạo của Trung Quốc vẫn còn phân mảnh, với nhiều bên liên quan tham gia vào phát triển công nghệ và nâng cấp ngành công nghiệp. Chính phủ đang nỗ lực thu hẹp khoảng cách trong chuỗi đổi mới sáng tạo, nhưng quá trình này diễn ra chậm và gặp nhiều thách thức do sự cách biệt giữa học thuật, ngành công nghiệp và chính sách ^[5].

Những yếu tố trên phản ánh một bức tranh đa chiều về tình hình dẫn dắt đổi mới sáng tạo của chính phủ Trung Quốc. Để đạt được những mục tiêu dài hạn và nâng cao vị thế cạnh tranh toàn cầu, Trung Quốc cần tiếp tục điều chỉnh và cải thiện các chính sách của mình, đồng thời xây dựng một môi trường thuận lợi hơn cho cả doanh nghiệp nhà nước và tư nhân, từ đó thúc đẩy sự đổi mới sáng tạo một cách hiệu quả và toàn diện hơn.

—---

Phượng Lê.

Nếu doanh nghiệp của bạn đang tìm kiếm những kết nối nguồn lực phù hợp để ’tiến quân’ vào thị trường Trung Quốc một cách hiệu quả, đặc biệt là 2 thủ phủ kinh tế - công nghệ Quảng Châu - Thâm Quyến, hãy kết nối ngay với BambuUP!

Chương trình GLOBAL UNLOCK của BambuUP sẽ đưa 20 doanh nghiệp đến Thâm Quyến, thủ phủ công nghệ của TQ, cùng với Quảng Châu - Một trong 3 khu vực trung tâm kinh tế, nhằm:
✅  Tìm hiểu chiến lược vươn ra toàn cầu, cách tiếp cận thị trường mới
✅  Khám phá, kết nối cùng các đối tác công nghệ - khởi nghiệp hàng Top: Black Ark, UB Tech, Speediance,...
✅  Định hình tư duy lãnh đạo thời chiến: Thích nghi – kết nối – đổi mới.

Doanh nghiệp quan tâm, đăng ký ngay để được tư vấn: