Tầm quan trọng của đổi mới sáng tạo trong thời đại số: Chìa khoá phát triển doanh nghiệp và kinh tế Việt Nam

Trong kỷ nguyên số hóa đầy biến động, tầm quan trọng đổi mới sáng tạo không chỉ là lựa chọn - mà còn là điều kiện để doanh nghiệp bứt tốc phát triển. Cụ thể, đổi mới sáng tạo giúp doanh nghiệp cắt giảm chi phí 20-30%, rút ngắn thời gian ra thị trường và tăng sức cạnh tranh. Đặc biệt hơn khi trong hoàn cảnh, nghị quyết 57 và 68 mở ra ưu đãi thuế, hỗ trợ vốn công nghệ cho doanh nghiệp Việt. Vì vậy, ngày hôm nay, hãy cùng BambuUP khám phá tầm quan trọng đổi mới sáng tạo và lợi ích cụ thể của sự thay đổi này nhé!

>>> Xem thêm: Đổi Mới Sáng Tạo Mở (Open Innovation): Mô Hình Đột Phá Giúp Tăng Tốc Đổi Mới Sáng Tạo

1. Đổi mới sáng tạo là gì?

1.1. Khái niệm đổi mới sáng tạo

 Theo Luật Khoa học và Công nghệ Việt Nam (2013), đổi mới sáng tạo bao gồm cả việc cải tiến công nghệ, quy trình sản xuất lẫn phương thức tổ chức quản lý. Tổ chức Hợp tác và Phát triển Kinh tế (OECD) cũng khẳng định rằng, đổi mới không chỉ là phát minh kỹ thuật mà còn bao hàm cả đổi mới trong marketing, mô hình kinh doanh và tổ chức vận hành. 

Điểm khác biệt lớn giữa đổi mới sáng tạo và phát minh thuần túy chính là tính ứng dụng thực tiễn. Đổi mới không dừng ở ý tưởng mà phải tạo ra giá trị cụ thể, đáp ứng nhu cầu thị trường, giải quyết vấn đề xã hội và thúc đẩy tiến bộ.

Quan trọng hơn, đổi mới sáng tạo không chỉ dành riêng cho các tập đoàn lớn. Doanh nghiệp nhỏ, startup hay tổ chức xã hội cũng có thể triển khai hiệu quả nếu có môi trường phù hợp, chính sách hỗ trợ như ưu đãi thuế, bảo vệ sở hữu trí tuệ và đầu tư đúng mức cho nghiên cứu – phát triển (R&D).

Trong bối cảnh chuyển đổi số, đổi mới sáng tạo là công cụ chiến lược để hiện đại hóa ngành công nghiệp, nâng cao năng lực cạnh tranh và ứng phó với các thách thức toàn cầu như biến đổi khí hậu, bất bình đẳng xã hội hay khủng hoảng kinh tế.

Khái niệm của đổi mới sáng tạo (Nguồn: Sưu tầm)

1.2. Đặc điểm của đổi mới sáng tạo

Trước hết, đổi mới sáng tạo phải mang lại sự mới mẻ, tức là giải pháp đưa ra cần có sự khác biệt so với nội bộ doanh nghiệp hoặc mặt bằng chung của ngành. Một quy trình hay sản phẩm mới – nếu đủ độc đáo – có thể giúp doanh nghiệp bứt phá so với đối thủ, mở ra thị trường riêng và dẫn đầu xu thế. OECD nhấn mạnh rằng, tính mới là nền tảng quan trọng để cải tiến không trở thành sao chép – nó phải thật sự sáng tạo và khác biệt để khơi mở cơ hội mới cho tăng trưởng.

Thứ hai, đổi mới sáng tạo cần đảm bảo khả năng ứng dụng vào thực tiễn. Một ý tưởng chỉ có ý nghĩa nếu giải quyết được vấn đề cụ thể, giúp tối ưu chi phí, cải thiện dịch vụ hoặc đáp ứng tốt hơn nhu cầu khách hàng. Tính khả thi chính là “cầu nối” giữa sáng tạo và hiệu quả vận hành, giúp doanh nghiệp hoạt động linh hoạt hơn trong môi trường kinh doanh biến động.

Cuối cùng, bất kỳ sáng kiến nào cũng cần tạo ra giá trị cụ thể, cả về mặt kinh tế lẫn xã hội. Điều này có thể thể hiện qua tăng trưởng doanh thu, nâng cao uy tín thương hiệu hoặc đóng góp tích cực cho phát triển bền vững. Giá trị đó chính là đòn bẩy giúp doanh nghiệp xây dựng lợi thế cạnh tranh dài hạn và định vị thương hiệu trên thị trường.

>>> Xem thêm: 4 loại hình đổi mới sáng tạo và 1 “mấu chốt” thành công

Khái niệm của đổi mới sáng tạo (Nguồn: Sưu tầm)

1.3. Ví dụ về đổi mới sáng tạo

Đổi mới sáng tạo giúp doanh nghiệp và quốc gia tạo giá trị vượt trội, thích nghi với thị trường cạnh tranh. Trên toàn cầu, Apple đổi mới với Face ID trên iPhone, sử dụng công nghệ nhận diện khuôn mặt để nâng cao bảo mật và trải nghiệm người dùng, củng cố vị thế dẫn đầu. Tesla cách mạng hóa ngành ô tô với xe điện tự lái, mang lại hiệu suất cao, giảm khí thải và đáp ứng xu hướng bền vững, tạo điểm bán hàng độc đáo. Uber phá vỡ mô hình taxi truyền thống bằng ứng dụng đi chung xe, tối ưu hóa quy trình, giảm chi phí và mở ra thị trường mới.

Tại Việt Nam, VinFast tiên phong với xe điện VF e34, tích hợp công nghệ hiện đại, đáp ứng xu hướng xanh và nâng tầm thương hiệu quốc gia. MoMo đơn giản hóa thanh toán số, cung cấp giao dịch nhanh, an toàn, thúc đẩy chuyển đổi số tài chính. Tiki ra mắt giao hàng nhanh 2 giờ, tăng sự hài lòng khách hàng và cạnh tranh trong thương mại điện tử.

Các ví dụ này thể hiện tính mới, ứng dụng và giá trị gia tăng của đổi mới sáng tạo, từ giải quyết vấn đề thực tế đến xây dựng lợi thế lâu dài. Doanh nghiệp cần đầu tư nghiên cứu và môi trường sáng tạo để khai thác tiềm năng đổi mới.

Apple đổi mới với Face ID trên iPhone (Nguồn: Sưu tầm)

2. Tầm quan trọng của đổi mới sáng tạo trong doanh nghiệp

2.1. Tăng hiệu suất hoạt động

Đổi mới sáng tạo, đặc biệt trong lĩnh vực công nghệ, là công cụ chiến lược giúp doanh nghiệp nâng cao hiệu suất, cắt giảm chi phí và tạo ra lợi thế cạnh tranh bền vững trong môi trường thị trường khốc liệt. Việc ứng dụng các giải pháp công nghệ tiên tiến như trí tuệ nhân tạo (AI) và tự động hóa cho phép tối ưu hóa quy trình vận hành, giảm thiểu lỗi kỹ thuật và tăng năng suất lao động. Đồng thời, khả năng thu thập – phân tích dữ liệu theo thời gian thực giúp doanh nghiệp ra quyết định nhanh, chính xác và bám sát nhu cầu thị trường.

Đáng chú ý, các khoản tiết kiệm thu được từ đổi mới cần được tái đầu tư vào hoạt động R&D, nhằm duy trì chu kỳ sáng tạo liên tục. Điều này giúp doanh nghiệp không ngừng phát triển sản phẩm mới, duy trì sự khác biệt và bám sát xu hướng thị trường. Bằng cách liên tục cải tiến, doanh nghiệp vừa nâng cao sức hút thương hiệu, vừa thu hút sự quan tâm từ khách hàng và đối tác, tạo tiền đề cho tăng trưởng bền vững trong thời đại toàn cầu hóa.

Một ví dụ điển hình là General Electric (GE) với mô hình FastWorks – phương pháp kết hợp công nghệ số và tinh gọn quy trình phát triển sản phẩm. Nhờ đó, GE rút ngắn tới 40% thời gian phát triển, từ đó giảm chi phí vận hành, cải thiện chất lượng đầu ra và tăng tốc độ thích ứng thị trường. Sáng kiến này không chỉ tối ưu nguồn lực mà còn giúp doanh nghiệp củng cố vị thế trong ngành sản xuất công nghiệp.

Mô hình FastWorks 1.0 là mô hình đổi mới của GE dựa trên Lean Startup, giúp phát triển sản phẩm nhanh hơn và giảm rủi ro. Thay vì làm sản phẩm hoàn chỉnh ngay từ đầu, GE sẽ tạo ra bản thử nghiệm (MVP sau đó, thu thập phản hồi khách hàng rồi cải tiến dần. Mô hình này trao quyền cho nhóm nhỏ ra quyết định nhanh, học từ thực tế thay vì dựa vào kế hoạch dài hạn.

>>> Xem thêm: Mô hình đổi mới sáng tạo tương tác: Cơ hội mới cho doanh nghiệp

 General Electric (GE) với mô hình FastWorks 1.0 giúp rút ngắn quy trình phát triển sản phẩm (Nguồn: Sưu tầm)

2.2. Phá vỡ sự trì trệ

Sự trì trệ là một trong những rào cản lớn nhất đối với sự phát triển và tồn tại của doanh nghiệp trong môi trường cạnh tranh khốc liệt hiện nay. Khi doanh nghiệp không thay đổi, đồng nghĩa với việc ngừng tiến bộ – và khi đó, đối thủ sẽ nhanh chóng vượt lên, để lại khoảng cách khó san lấp. Đổi mới sáng tạo giúp phá vỡ trạng thái dậm chân tại chỗ bằng cách liên tục mang lại các giải pháp, sản phẩm và mô hình vận hành mới, từ đó duy trì sức sống và khả năng thích ứng của tổ chức.

Một minh chứng điển hình cho hậu quả của sự trì trệ là câu chuyện của BlackBerry – thương hiệu từng dẫn đầu thị trường điện thoại thông minh vào đầu những năm 2000. BlackBerry nổi tiếng với thiết kế bàn phím vật lý và hệ thống bảo mật mạnh mẽ, từng là lựa chọn số một của giới doanh nhân và chính trị gia toàn cầu.

Tuy nhiên, khi thị trường bắt đầu chuyển dịch sang thiết bị màn hình cảm ứng với hệ sinh thái ứng dụng mở rộng – đặc biệt sau sự ra mắt của iPhone vào năm 2007 - BlackBerry lại tỏ ra chậm chạp trong việc thích nghi. Họ vẫn kiên định giữ lại bàn phím vật lý, đánh giá thấp nhu cầu trải nghiệm cảm ứng của người dùng, và không đầu tư đủ cho hệ điều hành linh hoạt hỗ trợ ứng dụng của bên thứ ba. Mãi đến khi thị phần suy giảm nghiêm trọng, BlackBerry mới bắt đầu chuyển hướng phát triển thiết bị cảm ứng và hệ điều hành riêng, nhưng đã quá muộn. Người dùng đã chuyển sang các đối thủ như Apple và Samsung – những thương hiệu nhanh chóng đáp ứng nhu cầu mới của thị trường bằng cách không ngừng đổi mới.

Câu chuyện của BlackBerry là lời cảnh tỉnh cho mọi doanh nghiệp: nếu không đổi mới kịp thời, doanh nghiệp sẽ bị thị trường bỏ lại phía sau. Ngược lại, sự chủ động đổi mới giúp doanh nghiệp không chỉ thoát khỏi vòng lặp trì trệ mà còn nắm bắt cơ hội vươn lên dẫn đầu.

Sai lầm khiến hãng điện thoại Blackberry bị “phế truất” (Nguồn: Sưu tầm)

2.3. Nâng cao trải nghiệm khách hàng và giá trị thương hiệu

Đổi mới sáng tạo không chỉ giúp doanh nghiệp cải tiến quy trình nội bộ mà còn đóng vai trò then chốt trong việc nâng cao trải nghiệm khách hàng và xây dựng giá trị thương hiệu. Trong bối cảnh người tiêu dùng ngày càng khắt khe và kỳ vọng cao, những trải nghiệm tích cực chính là chìa khóa để giữ chân khách hàng và tạo dựng sự trung thành lâu dài.

Các doanh nghiệp đổi mới có khả năng nắm bắt nhu cầu thị trường nhanh hơn, từ đó đưa ra những sản phẩm và dịch vụ phù hợp, tối ưu hóa hành trình khách hàng. Thay vì cung cấp giải pháp đại trà, đổi mới giúp cá nhân hóa trải nghiệm, tạo cảm giác “được hiểu” và “được phục vụ đúng nhu cầu” cho từng đối tượng khách hàng.

Một ví dụ nổi bật là Tesla, hãng xe điện tiên phong đã tái định nghĩa trải nghiệm người dùng trong ngành ô tô. Không chỉ tạo ra phương tiện vận hành bằng năng lượng sạch, Tesla còn tích hợp công nghệ cao cấp như phần mềm cập nhật từ xa (OTA), chế độ lái tự động, hệ thống điều khiển qua ứng dụng điện thoại… Tất cả đều nhằm mục tiêu nâng cao sự tiện nghi, thông minh và cá nhân hóa cho người dùng. Điều này không chỉ khiến khách hàng yêu thích mà còn góp phần nâng cao giá trị thương hiệu Tesla như một biểu tượng của công nghệ tương lai và sự khác biệt.

Nhờ đổi mới, trải nghiệm khách hàng không còn dừng ở sản phẩm, mà trở thành một hành trình liền mạch và ấn tượng – từ trước khi mua, trong quá trình sử dụng đến sau bán hàng. Đây là yếu tố quan trọng giúp thương hiệu ghi dấu trong tâm trí khách hàng và tạo nên giá trị bền vững.

2.4. Mở Rộng Thị Trường Toàn Cầu và Tối Ưu Doanh Thu

Tầm quan trọng của đổi mới sáng tạo thể hiện rõ nét khi doanh nghiệp bước vào giai đoạn mở rộng ra thị trường quốc tế. Nhờ ứng dụng công nghệ số và cải tiến mô hình kinh doanh, các công ty – kể cả doanh nghiệp nhỏ và vừa – ngày nay có thể tiếp cận khách hàng toàn cầu mà không cần đầu tư nặng nề vào hạ tầng truyền thống. Sự phát triển của thương mại điện tử, tiếp thị kỹ thuật số và nền tảng trực tuyến đã rút ngắn khoảng cách địa lý, mở ra cánh cửa toàn cầu hóa cho nhiều thương hiệu nội địa.

Không chỉ dừng lại ở việc mở rộng quy mô, đổi mới sáng tạo còn giúp doanh nghiệp tối ưu hóa doanh thu nhờ mô hình kinh doanh linh hoạt. Điển hình như Nike, thay vì trực tiếp vận hành ở tất cả thị trường, hãng lựa chọn cấp quyền thương hiệu và thiết kế cho đối tác toàn cầu. Chiến lược này giúp thương hiệu Mỹ tăng doanh thu đa kênh, hạn chế rủi ro vận hành và tối ưu chi phí mở rộng thị trường.

Từ đó có thể thấy, đổi mới sáng tạo không chỉ dừng lại ở sản phẩm mới hay công nghệ tiên tiến. Giá trị lớn nhất nằm ở khả năng giúp doanh nghiệp chủ động thâm nhập thị trường quốc tế, đa dạng hóa nguồn thu và gia tăng lợi thế cạnh tranh. Trong bối cảnh chuyển đổi số, đây là chìa khóa giúp doanh nghiệp Việt Nam vươn xa và phát triển bền vững trên quy mô toàn cầu.

Nike hiện đang là đối tác thiết kế áo đấu cho câu lạc bộ Barcelona (Nguồn: Sưu tầm)

3. Tầm quan trọng của đổi mới sáng tạo trong khởi nghiệp

3.1. Tạo giá trị độc đáo

Đổi mới sáng tạo là yếu tố sống còn giúp startup tạo ra giá trị khác biệt trong một thị trường cạnh tranh khốc liệt. Sản phẩm hoặc dịch vụ mang tính độc đáo, mới lạ không chỉ thu hút khách hàng mà còn dễ dàng gây ấn tượng với nhà đầu tư. Tuy nhiên, đổi mới không nhất thiết phải là phát minh hoàn toàn mới – đôi khi chỉ cần cải tiến những thứ sẵn có sao cho phù hợp hơn với nhu cầu người dùng hiện tại đã đủ để tạo ra lợi thế cạnh tranh.

Thực tế cho thấy, những startup thành công thường biết cách tận dụng đổi mới để thiết kế trải nghiệm người dùng khác biệt. Ví dụ như Grab hay MoMo, dù không phát minh ra dịch vụ vận chuyển hay thanh toán, nhưng bằng cách ứng dụng công nghệ và thiết kế trải nghiệm theo cách hoàn toàn mới, họ đã tạo nên mô hình kinh doanh đột phá, đồng thời giữ chân người dùng và nhanh chóng mở rộng thị phần.

Ngoài ra, tư duy đổi mới còn là nền tảng giúp startup xây dựng một câu chuyện thương hiệu riêng biệt. Khi sản phẩm được phát triển từ góc nhìn sáng tạo, thương hiệu không chỉ đơn thuần bán hàng mà còn truyền tải giá trị, tầm nhìn và phong cách sống. Đây chính là cách các doanh nghiệp khởi nghiệp tạo nên bản sắc riêng, đồng thời mở rộng cơ hội phát triển bền vững trong một thế giới kinh doanh luôn biến động.

>>> Xem thêm: Khai thác tiềm năng đổi mới sáng tạo xanh trong khu vực công: Lợi ích, thách thức và bài học cho doanh nghiệp Việt

Ứng dụng Grab ra mắt, đem lại trải nghiệm người dùng khác biệt (Nguồn: Sưu tầm)

3.2. Thu hút vốn đầu tư

Đổi mới sáng tạo là yếu tố then chốt giúp các startup gây ấn tượng với nhà đầu tư. Trong bối cảnh các quỹ đầu tư mạo hiểm ngày càng ưu tiên tính đột phá và khả năng mở rộng, một ý tưởng kinh doanh mới mẻ, khác biệt và có tiềm năng nhân rộng chính là “tấm vé vàng” để lọt vào “mắt xanh” của nhà đầu tư. Đó không chỉ là ý tưởng hay, mà còn là cách triển khai thực tế và khả năng ứng dụng công nghệ để tạo ra giá trị.

Nhiều startup Việt đã thành công trong việc gọi vốn nhờ những mô hình đổi mới sáng tạo táo bạo. Điển hình như Base.vn với nền tảng quản trị doanh nghiệp số hay Nano Technologies với ứng dụng cho vay lương linh hoạt – đều là các giải pháp đổi mới thiết thực, giúp giải quyết các vấn đề lớn của thị trường. Các mô hình này không chỉ chứng minh tiềm năng tăng trưởng, mà còn cho thấy đội ngũ sáng lập có tầm nhìn và khả năng thích ứng với xu hướng chuyển đổi số.

Bên cạnh đó, sự đổi mới còn thể hiện tinh thần dám nghĩ – dám làm, điều mà các nhà đầu tư luôn đánh giá cao ở các startup. Khi doanh nghiệp có tư duy đổi mới rõ ràng, kèm theo kế hoạch phát triển cụ thể và sản phẩm thử nghiệm thành công, cơ hội nhận được vốn đầu tư sẽ tăng lên đáng kể. Đổi mới sáng tạo vì thế trở thành cầu nối giữa ý tưởng và hiện thực hóa nguồn lực tài chính cần thiết để phát triển.

4. Tầm quan trọng của đổi mới sáng tạo trong xã hội

4.1. Nâng cao chất lượng cuộc sống và phúc lợi xã hội

Đổi mới sáng tạo góp phần quan trọng trong việc nâng cao chất lượng cuộc sống, thông qua việc cải thiện dịch vụ thiết yếu như y tế, giáo dục, giao thông và tiện ích đô thị. Việc ứng dụng công nghệ số đã giúp tự động hóa quy trình, giảm chi phí vận hành và tăng năng suất lao động. Đồng thời, nó cũng tạo ra những ngành công nghiệp mới như công nghệ thông tin, truyền thông số, góp phần làm cho cuộc sống người dân thuận tiện, hiện đại và dễ tiếp cận hơn với các dịch vụ cơ bản.

Không dừng lại ở đó, đổi mới sáng tạo còn đóng vai trò thiết yếu trong việc giải quyết các thách thức xã hội như ô nhiễm môi trường, nghèo đói và bất bình đẳng. Nhờ đẩy mạnh nghiên cứu và ứng dụng công nghệ, nhiều giải pháp đã ra đời: từ xử lý rác thải, tiết kiệm năng lượng đến cải thiện điều kiện sống. Những đổi mới này không chỉ mang lại lợi ích tức thời mà còn góp phần xây dựng một xã hội phát triển bền vững về lâu dài.

Bên cạnh mặt vật chất, đổi mới sáng tạo cũng thúc đẩy phát triển nguồn nhân lực thông qua cải tiến trong giáo dục và đào tạo. Việc tăng cường kết nối giữa doanh nghiệp, trường đại học và viện nghiên cứu giúp tối ưu hóa các chương trình phúc lợi, đồng thời nâng cao năng lực làm việc, kỹ năng và tư duy sáng tạo cho người dân – những yếu tố then chốt để nâng cao chất lượng sống trong thế kỷ 21.

>>> Xem thêm: Thị trường đổi mới sáng tạo xanh bùng nổ: Động lực mới cho nền kinh tế bền vững 

Chất lượng cuộc sống và phúc lợi xã hội được nâng cao (Nguồn: Sưu tầm)

4.2. Giảm thiểu đói nghèo, bệnh tật và bất bình đẳng

Đổi mới sáng tạo là công cụ hiệu quả giúp các quốc gia giải quyết những vấn đề xã hội lớn như đói nghèo, bệnh tật và bất bình đẳng. Thông qua việc áp dụng công nghệ số để tự động hóa quy trình sản xuất và cung cấp dịch vụ, nhiều chi phí được tiết giảm, giúp các nhóm yếu thế có cơ hội tiếp cận dịch vụ thiết yếu với mức giá hợp lý hơn. Đặc biệt, việc phát triển các ngành công nghiệp mới cũng góp phần tạo ra việc làm, từ đó nâng cao thu nhập và giảm tỷ lệ nghèo đói.

Trong lĩnh vực y tế, đổi mới sáng tạo thúc đẩy việc phát triển các phương pháp điều trị hiệu quả, nhanh chóng và ít tốn kém hơn. Những cải tiến như xét nghiệm nhanh, ứng dụng công nghệ số trong quản lý bệnh viện và hồ sơ sức khỏe điện tử giúp người dân – kể cả ở vùng sâu vùng xa – tiếp cận dịch vụ y tế kịp thời và chính xác. Đây là bước tiến quan trọng trong việc giảm bất bình đẳng y tế giữa các khu vực và nhóm dân cư khác nhau.

Ngoài ra, đổi mới sáng tạo còn giúp thu hẹp khoảng cách số và khoảng cách xã hội thông qua các sáng kiến về giáo dục số, phổ cập tri thức và hỗ trợ học tập từ xa. Việc thúc đẩy công bằng trong tiếp cận công nghệ và tri thức tạo điều kiện cho người dân – đặc biệt là giới trẻ và người lao động – được nâng cao năng lực cá nhân và thoát khỏi vòng luẩn quẩn của nghèo đói. Đây chính là nền tảng để xây dựng một xã hội phát triển ổn định và bền vững

4.3. Thúc đẩy giáo dục và khả năng tiếp cận thông tin

Đổi mới sáng tạo không chỉ giới hạn trong lĩnh vực công nghệ hay sản xuất mà còn tạo ra những chuyển biến mạnh mẽ trong giáo dục và phổ cập tri thức. Việc ứng dụng công nghệ số như học trực tuyến, thư viện số, hay hệ thống dữ liệu mở giúp rút ngắn khoảng cách tiếp cận giáo dục giữa các vùng miền – đặc biệt tại khu vực nông thôn và vùng sâu vùng xa.

Cải thiện giáo dục và đào tạo được xem là yếu tố then chốt giúp nâng cao chất lượng nguồn nhân lực, tạo tiền đề cho sự phát triển lâu dài của đất nước. Nhờ vào các nền tảng đổi mới, mô hình giáo dục đang ngày càng trở nên linh hoạt hơn – từ giáo dục cá nhân hóa đến việc tích hợp trí tuệ nhân tạo (AI), thực tế ảo (VR) và phân tích dữ liệu lớn (Big Data) nhằm tối ưu hóa trải nghiệm học tập và nâng cao hiệu quả tiếp thu của người học.

Thực tế tại Việt Nam, Chính phủ đã và đang triển khai hệ thống đổi mới sáng tạo quốc gia, trong đó có sự tham gia của hơn 1.000 chuyên gia trong và ngoài nước. Các công cụ và nền tảng như giáo dục số, họp trực tuyến, kho dữ liệu giáo dục đang được tích cực triển khai nhằm “nâng cao trình độ phát triển thị trường và chất lượng nguồn nhân lực”.

Bên cạnh giáo dục chính quy, khả năng tiếp cận thông tin của người dân cũng được mở rộng mạnh mẽ nhờ các ứng dụng công nghệ đổi mới như VNiD (dịch vụ công quốc gia), thư viện tri thức mở (e-learning), các nền tảng học suốt đời (Coursera). Tất cả góp phần hình thành một xã hội học tập - nơi tri thức trở nên dễ tiếp cận, minh bạch và dân chủ hơn bao giờ hết.

Như vậy, đổi mới sáng tạo đóng vai trò như một “cầu nối tri thức” mạnh mẽ, giúp lan tỏa cơ hội học tập bình đẳng, tạo nền tảng vững chắc cho sự phát triển con người và nguồn nhân lực chất lượng cao trong tương lai.

Chương trình chuyển đổi số quốc gia 2025 (Nguồn: Sưu tầm)

4.4. Góp phần bảo vệ môi trường và phát triển bền vững

Đổi mới sáng tạo đang trở thành “chìa khóa vàng” giúp con người giải quyết các vấn đề môi trường phức tạp như ô nhiễm không khí, biến đổi khí hậu, hay cạn kiệt tài nguyên. Thông qua ứng dụng công nghệ xanh, mô hình kinh tế tuần hoàn và các giải pháp năng lượng tái tạo, các quốc gia có thể hướng đến mục tiêu phát triển bền vững trong dài hạn.

Tại Việt Nam, đổi mới sáng tạo đã góp phần quan trọng vào việc ứng phó hiệu quả với đại dịch COVID-19, đồng thời bảo đảm duy trì, phục hồi nền kinh tế nhờ việc triển khai 40 nền tảng công nghệ số quốc gia, bao gồm các lĩnh vực như thiết bị IoT, trí tuệ nhân tạo (AI), trợ lý ảo và chuỗi cung ứng thông minh. Những nền tảng này không chỉ tối ưu hiệu quả vận hành mà còn giảm thiểu tác động tiêu cực đến môi trường, thông qua việc tự động hóa quy trình, giảm tiêu hao tài nguyên và hạn chế phát thải.

Các chỉ số quốc tế cũng cho thấy Việt Nam đang đạt tiến bộ vượt bậc trong chỉ số phát triển thị trường, với mức tăng 12 bậc từ vị trí thứ 34 lên 22 trong năm 2021 – một phần lớn nhờ các hoạt động đổi mới hướng đến phát triển bền vững. Đặc biệt, chỉ số đa dạng hóa ngành trong nước cũng đạt vị trí cao (9/134), phản ánh xu hướng phát triển kinh tế xanh và giảm phụ thuộc vào các ngành khai thác truyền thống.

Bên cạnh đó, việc áp dụng các mô hình sản xuất sạch hơn, tái sử dụng nguyên vật liệu, hay phát triển sản phẩm thân thiện với môi trường (ví dụ như xe điện của Vinfast, pin mặt trời) không còn là lựa chọn mà đã trở thành yêu cầu cấp thiết trong môi trường cạnh tranh toàn cầu. Những sáng kiến như vậy không chỉ bảo vệ hệ sinh thái mà còn tạo ra lợi thế thương mại cho các doanh nghiệp có tầm nhìn chiến lược.

Đổi mới sáng tạo vì môi trường không còn là xu hướng nhất thời mà là nền tảng để xây dựng tương lai bền vững. Khi các doanh nghiệp, tổ chức và quốc gia cùng hành động, chúng ta có thể hướng đến một nền kinh tế xanh, vừa bảo vệ hành tinh, vừa mang lại sự thịnh vượng lâu dài cho toàn xã hội.

>>> Xem thêm: Tín chỉ carbon: Tài sản mới trong tương lai bền vững

Phát triển bền vững bằng cách bảo vệ môi trường (Nguồn: Sưu tầm)

4.4. Tăng năng lực ứng phó với khủng hoảng và biến đổi toàn cầu

Trong bối cảnh thế giới liên tục đối mặt với những khủng hoảng toàn cầu như đại dịch, biến đổi khí hậu, khủng hoảng năng lượng và bất ổn kinh tế, đổi mới sáng tạo đóng vai trò then chốt giúp các quốc gia và doanh nghiệp thích ứng linh hoạt, phục hồi nhanh chóng và phát triển bền vững.

Việt Nam là một ví dụ điển hình khi ứng dụng công nghệ và các giải pháp đổi mới để duy trì hoạt động kinh tế - xã hội trong đại dịch COVID-19. Từ tổ chức học và làm việc từ xa đến tối ưu hóa chuỗi cung ứng, các sáng kiến đổi mới đã phát huy hiệu quả trong việc giữ vững ổn định và tạo nền tảng phục hồi.

Theo báo cáo của WIPO, chỉ số đổi mới sáng tạo của Việt Nam năm 2021 đạt vị trí thứ 44/132, vượt qua nhiều quốc gia có thu nhập trung bình cao. Đặc biệt, chỉ số hợp tác nghiên cứu giữa doanh nghiệp và đại học tăng mạnh từ thứ 65 lên thứ 34, cho thấy khả năng huy động nguồn lực và liên kết ứng phó trước biến động ngày càng được củng cố.

Đổi mới cũng thúc đẩy doanh nghiệp áp dụng mô hình hoạt động linh hoạt, chuyển đổi số và tự động hóa quy trình, từ đó thích ứng nhanh với các biến động thị trường. Về lâu dài, đây chính là năng lực cốt lõi giúp tổ chức và quốc gia chủ động trước các rủi ro mang tính hệ thống như già hóa dân số, khủng hoảng lương thực hay an ninh tài nguyên.

Tóm lại, đổi mới sáng tạo không chỉ giúp vượt qua khủng hoảng tạm thời mà còn nâng cao sức đề kháng dài hạn, tạo thế chủ động và bền vững trong kỷ nguyên bất định toàn cầu.

>>> Xem thêm: Đổi mới sáng tạo xanh: Ý tưởng hay, thực tế khó

5. Làm thế nào để thúc đẩy đổi mới sáng tạo?

Đổi mới sáng tạo không thể phát triển mạnh nếu thiếu đi các giải pháp đồng bộ từ thể chế, giáo dục, hạ tầng đến nguồn lực tài chính. Đối với doanh nghiệp Việt Nam, việc thúc đẩy đổi mới sáng tạo không chỉ là lựa chọn mà là bắt buộc nếu muốn cạnh tranh trên thị trường toàn cầu.

>>> Xem thêm: Lộ trình đổi mới sáng tạo nhìn từ Mỹ - Nhật và bài học kinh nghiệm cho doanh nghiệp Việt

5.1. Xây dựng môi trường sáng tạo

Một môi trường sáng tạo không chỉ dừng lại ở không gian làm việc hiện đại, mà quan trọng hơn là văn hóa tổ chức phải khuyến khích sự khác biệt, dám nghĩ – dám làm. Doanh nghiệp cần:

• Trao quyền phát triển: Cho phép nhân viên có thời gian và nguồn lực để phát triển ý tưởng mới.

• Không gian sáng tạo: Tạo dựng không gian chia sẻ, phản biện và học hỏi liên ngành.

• Ghi nhận sáng kiến: Thiết lập cơ chế ghi nhận và khen thưởng đối với các sáng kiến đột phá.

Theo Báo cáo GII 2021, chỉ số hợp tác nghiên cứu giữa doanh nghiệp và đại học của Việt Nam đã tăng từ vị trí 65 lên 34, cho thấy hệ sinh thái đổi mới đang ngày càng được kết nối hiệu quả hơn.

Bên cạnh cấp doanh nghiệp, địa phương cũng đóng vai trò quan trọng. Mỗi tỉnh, thành phố nên lựa chọn mô hình phát triển phù hợp với đặc thù kinh tế – xã hội, đồng thời ưu tiên xây dựng cụm công nghiệp sáng tạo nhằm tận dụng hiệu quả nguồn lực khu vực.

Thúc đẩy đổi mới sáng tạo (Nguồn: Sưu tầm)

5.2. Hợp tác quốc tế

Đổi mới sáng tạo mở đang là xu hướng chủ đạo toàn cầu. Mô hình này giúp doanh nghiệp tận dụng công nghệ, kiến thức và nhân lực bên ngoài để tăng tốc phát triển, thay vì chỉ dựa vào nội lực.

Trong bối cảnh Việt Nam còn phụ thuộc nhiều vào công nghệ của các tập đoàn đa quốc gia như Samsung, Intel, thì việc học hỏi và chuyển giao tri thức từ đối tác quốc tế là bước đi tất yếu. Theo WIPO, Việt Nam hiện là quốc gia dẫn đầu nhóm các nền kinh tế thu nhập trung bình thấp về thành tựu đổi mới sáng tạo trong giai đoạn 2011–2020.

Việc đẩy mạnh hợp tác giữa các doanh nghiệp trong nước với trường đại học, viện nghiên cứu trong và ngoài nước sẽ giúp nâng cấp chất lượng đổi mới, từ việc học hỏi sang tự chủ sáng tạo độc lập – yếu tố then chốt để nâng cao năng lực cạnh tranh quốc gia.

5.3. Đầu tư Nghiên cứu và Phát triển (R&D)

Chi cho R&D là thước đo quan trọng phản ánh cam kết đổi mới của doanh nghiệp. Tuy nhiên, theo GII, tỷ lệ đầu tư cho R&D của Việt Nam vẫn còn thấp so với các quốc gia trong khu vực như Thái Lan, Malaysia hay Singapore.

Để cải thiện, doanh nghiệp nên:

• Tăng tỷ trọng ngân sách dành cho R&D trong tổng chi phí hoạt động.

• Ưu tiên nghiên cứu các lĩnh vực như công nghệ lõi, sản phẩm xanh, và chuyển đổi số.

• Tăng cường hợp tác với startup, viện nghiên cứu và trung tâm đổi mới sáng tạo để rút ngắn chu kỳ triển khai sản phẩm.

Đặc biệt, nếu muốn tham gia sâu hơn vào chuỗi giá trị toàn cầu, doanh nghiệp cần đổi mới để đáp ứng yêu cầu số hóa, tăng trưởng xanh và quản trị rủi ro hiệu quả. Đây là cách để thoát khỏi mô hình giá rẻ, nâng cao giá trị gia tăng bền vững.

Đầu tư vào phát triển R&D (Nguồn: Sưu tầm)

5.4. Chính sách hỗ trợ Đổi mới sáng tạo

Để đổi mới sáng tạo phát triển thực chất, cần có hệ thống chính sách hỗ trợ nhất quán và đồng bộ từ phía nhà nước. Một số chính sách trọng tâm gồm:

• Hỗ trợ tài chính cho doanh nghiệp đổi mới công nghệ và startup sáng tạo.

• Bảo lãnh vay vốn bằng tài sản trí tuệ, giúp doanh nghiệp tiếp cận vốn ngân hàng dễ dàng hơn.

• Cải thiện các chỉ số đổi mới, trong đó Việt Nam hiện đang xếp hạng:

  • 83/131 về môi trường kinh doanh,

  • 73 về hạ tầng ICT,

  • 39 về mức độ hoàn thiện doanh nghiệp.

Chính phủ cũng đã ban hành nhiều chính sách thúc đẩy như:

Ngày 27/9/2019, Bộ Chính trị ban hành Nghị quyết 52-NQ/TW về chính sách tham gia cuộc Cách mạng công nghiệp lần thứ tư, với mục tiêu tận dụng cơ hội để đổi mới mô hình tăng trưởng, tái cơ cấu kinh tế, phát triển kinh tế số, thúc đẩy khoa học - công nghệ, đổi mới sáng tạo, nâng cao chất lượng sống và bảo đảm quốc phòng, an ninh, môi trường.

Hay hơn nữa là nghị quyết 68 của Bộ Chính trị đặt mục tiêu phát triển kinh tế tư nhân thành động lực quan trọng, với các cải cách mạnh mẽ như: cắt giảm 30% thời gian, chi phí và điều kiện kinh doanh; hỗ trợ doanh nghiệp nhỏ và vừa miễn lệ phí môn bài, thuế TNDN trong 3 năm đầu; khấu trừ 200% chi phí R&D; giảm 30% tiền thuê đất cho doanh nghiệp công nghệ cao và khởi nghiệp sáng tạo. Nghị quyết cũng giới hạn thanh tra doanh nghiệp mỗi năm một lần, ưu tiên xử lý vi phạm bằng biện pháp hành chính, dân sự thay vì hình sự.

Những chính sách này là bệ đỡ quan trọng, giúp doanh nghiệp đổi mới hiệu quả hơn, đồng thời nâng tầm năng lực sáng tạo quốc gia trong kỷ nguyên chuyển đổi số.

6. Tổng kết

Đổi mới sáng tạo có tầm quan trọng lớn trong đời sống xã hội ngày nay, thậm chí còn là yếu tố sống còn trong kỷ nguyên số. Nó không chỉ thúc đẩy tăng trưởng kinh tế mà còn cải thiện chất lượng sống và sự phát triển bền vững của xã hội. Đối với doanh nghiệp, đổi mới sáng tạo giúp tăng hiệu suất, vượt qua trì trệ và mở rộng thị trường.

Trên phạm vi xã hội, đổi mới sáng tạo đóng vai trò then chốt trong việc giải quyết các vấn đề lớn như đói nghèo, bệnh tật, bất bình đẳng, đồng thời góp phần bảo vệ môi trường và tăng cường khả năng ứng phó với khủng hoảng. Để phát huy sức mạnh này, việc xây dựng môi trường sáng tạo, đẩy mạnh R&D và có chính sách hỗ trợ là vô cùng cần thiết.

----------------------

Huy Trong.

6. Các câu hỏi thường gặp

Tại sao doanh nghiệp cần đổi mới?

Doanh nghiệp cần đổi mới sáng tạo để tăng hiệu suất hoạt động, phá vỡ sự trì trệ và nâng cao trải nghiệm khách hàng. Điều này giúp họ củng cố lợi thế cạnh tranh, mở rộng thị trường và tối ưu hóa doanh thu trong bối cảnh thị trường luôn biến động. Không đổi mới đồng nghĩa với việc bị bỏ lại phía sau bởi các đối thủ.

Kết quả của quá trình đổi mới sáng tạo là gì?

Kết quả của quá trình đổi mới sáng tạo là các giải pháp, sản phẩm, dịch vụ hoặc quy trình mới mang lại giá trị cụ thể. Điều này dẫn đến việc tăng hiệu suất hoạt động, nâng cao trải nghiệm khách hàng, mở rộng thị trường, và góp phần giải quyết các vấn đề xã hội, môi trường, thúc đẩy sự phát triển bền vững cho doanh nghiệp và quốc gia.

Vai trò của đổi mới sáng tạo

Đổi mới sáng tạo đóng vai trò thiết yếu cho sự phát triển toàn diện. Nó giúp doanh nghiệp tăng hiệu suất, vượt qua trì trệ và mở rộng thị trường; đồng thời cải thiện chất lượng sống xã hội, giảm bất bình đẳng, thúc đẩy giáo dục, bảo vệ môi trường và tăng cường khả năng ứng phó với khủng hoảng toàn cầu. Đây là động lực cốt lõi định hình tương lai bền vững cho mọi tổ chức và quốc gia.